15/8: Jordmormarsjen

2015

Klik op de foto’s om ze te vergroten.

Elk jaar wordt er in een buurgemeente een wandeltocht van 30 km georganiseerd. Deze tocht heet de „Jordmormarsj“ oftewel „Vroedvrouwtocht“, een tocht (grotendeels) gebaseerd op ware feiten. Deze tocht heb ik nu twee keer gelopen: dit jaar en in 2011. De tekst hieronder is voor een groot gedeelte overgenomen van een eerdere weblog die ik geschreven heb toen ik op 13 augustus 2011 de tocht gelopen heb.

Wat doet een vroedvrouw in een winter van 1886 als zij een vrouw in baringsnood moet helpen, wanneer er nog geen infrastructuur is zoals dat heden ten dage wel het geval is? Dan kon men of de boot nemen of te voet gaan. Vroedvrouw Jensine Rødal Grønningsæter verkoos het laatste (om welke reden dan ook). Hier haar geschiedenis.
Jensine werd geboren op 17 september 1853, als jongste in een gezin met zes kinderen. Haar vader overleed in hetzelfde jaar. Haar drooom was om vroedvrouw te worden. Die kans kreeg ze toen zij praktijk kon lopen bij de toenmalige, op leeftijd gekomen, vroedvrouw. En de dorpen en woningen langs het fjord in Valldal hadden een verloskundige nodig. De opleiding volgde zij in Bergen, sloot die met goed gevolg af in 1877 en kon zij in haar eigen district de taak uitvoeren die de vorige vroedvrouw neer had moeten leggen.
In 1879 trouwde Jensine met Rasmus Abels Kirkhorn. De Kerst vierden ze in Hornindal waar Rasmus vandaan kwam maar beiden liepen daar tyfus op. Na de Kerst reisde Rasmus terug naar Eidsdal; Jensine bleef bij haar schoonouders, zeer ziek! Daar kreeg ze de boodschap te horen dat haar man inmiddels in Eidsdal overleden was. Hetzelfde lot kon ook haar raken maar zij overleefde. Het bleek dat zij toen ook zwanger was en in mei 1881 bracht zij een zoon ter wereld die de naam van zijn vader kreeg. Helaas was het kindje niet sterk genoeg en overleed 10 dagen later. Van deze situatie liep Jensine zowel lichamelijk als geestelijk een deuk op. In 1883 kwam wederom het geluk op haar pad toen ze opnieuw ging trouwen, dit keer met Nils Petter Grønningsæter. Zij kregen mettertijd twee zonen (1884 en 1888).
31 januari 1886 kreeg ze een opdracht die naderhand een historische betekenis kreeg: een vrouw in Muldal (rond 30 km verderop) had hulp nodig met het baren van haar kind. Jensine liep in ijzige kou van Eidsdal naar Muldal; over meerdere steile bergen en door evenzo vele dalen. Hoe ze het voor elkaar heeft gekregen is nog steeds een raadsel. Ondanks dat zij een aantal keren de moed op wilde geven zette ze toch door en kwam zij uiteindelijk uitermate vermoeid in Muldal aan.
Het kind werd echter ter wereld geholpen, het was gezond en kreeg de naam Jakob. Ook met de moeder is het goed verlopen. Maar Jensine verbleef een langere tijd in Muldal om weer op krachten te komen. Zij werd nooit meer de oude als voorheen. Toch heeft zij haar vak tot 1904 uit kunnen oefenen. Zij overleed op 1 augustus 1952, bijna 90 jaar oud.
Sinds 2002 wordt de «Jordmormarsj» georganiseerd. Deze tocht baseert zich op de route die destijds door Jensine is afgelegd. Voor de «real die hards» begint de tocht bij de «jordmorstova» in Eidsdal, het huis waarin Jensine met man Nils Petter gewoond heeft.

De woning is nu in privébezit en de eigenaar is de initiatiefnemer van deze wandeltocht. De „praktijk“ van Jensine kan voordat de tocht begint bekeken worden.

Voor degenen die niet de hele tocht willen lopen, in totaal hadden zich 82 personen aangemeldt, was er bustransport geregeld naar Herdalen, waardoor de tocht met circa 2,5 uur wordt ingekort. Deze groep kon zich, qua tijd, ook later aanmelden en de opening van de Jordmormarsj nog mee maken. Degenen die de hele route gingen lopen, zoals ik, konden zich vanaf 07.30 uur in Eidsdal bij de jordmorstova registreren. Er waren 18 personen die dit deden. Mensen van het Rode Kruis gaven het begin van de route aan.
Iets voor achten begonnen we te lopen. Aan de tocht deed ook Marit met haar man en dochter mee. Ik ken Marit vanuit het ziekenhuis. Het was prachtig zonnig weer.
Eerst over de berg naar boerderij Storåsen (rond 500 meter hoogte).

Op zich was deze route goed te doen omdat we grotendeels op een grintpad liepen. Afdalen naar de Prestegården. Daar stond de bus te wachten voor degenen die niet de 5 km lange wandeling over een grintweg wilden lopen naar de monding Herdalsvatnet (een meer). Maar destijds stond er voor Jensine ook geen bus klaar dus ik liet de bus voor wat die was. Terwijl ik daar vrijwel in mijn eentje in hoog tempo liep stopte er verderop een auto. Dat bleek een journalist van de plaatselijke krant te zijn. Hij maakte een foto en stelde een aantal vragen. Op deze link kun je het krantenartikel met foto zien.

Bij Herdalsvatnet hielden we onze eerste (en overigens ook enige) pauze. Hierna ging het vervolgens langs het meer en dan steil omhoog richting Kallskarsetra. Deze route, vanaf Herdalsvatnet tot aan „Kalle“, hebben Gert en ik recentelijk ook al een keer gemaakt. Zie deze pagina. Daar ging het geleidelijk omhoog tot we de eerste olivin-formaties tegen kwamen. Het is werkelijk een prachtig gebied! Daar vanaf het hoogste punt (rond 1000 meter) zagen we voor het eerst Kallen, een specifieke olivin-formatie die ook vanuit Tafjord goed te zien is.

Tafjord zagen we ook in het dal beneden al liggen met nog verder weg ons doel: Muldal!

Inmiddels liep ik op met een man van 72 jaar, Asbjørn. De 1000 meter afdaling was heftig: vrijwel steil naar beneden over een pad, stenen en door bos. Dit was een behoorlijke aanslag op de knieën, ook omdat die ruim 1 uur duurde. Beneden stond het Rode Kruis met een standje waar we sap konden drinken en fruit uitgereikt kregen. Even een babbeltje en door maar weer.
Door Tafjord gelopen en vlak voor een tunnel gaf een bord de route aan: het bos in. Asbjørn wilde niet mee, maar in de tijd van Jensine was die tunnel er nog niet, dus ik ging weer omhoog. Aj aj, die spieren en gewrichten toch. Maar ga je omhoog dan moet je ook weer naar beneden. Aan de andere kant van de tunnel eindigde het pad.
Klein stukje over de weg en toen de laatste steiging naar Muldal, via een haarspeldbochtenpad met 12 bochten. De laatste energie er uit zien te persen. Maar ik voelde me al met al in een betere vorm dan vier jaar geleden. Alle steigingen en dalingen bij elkaar opgeteld hebben we meer dan 2000 meter gedaald en gestegen.

Boven aan gekomen, na 8 uur en 15 minuten en een uur korter dan in 2011, kon men rømmegrøt kopen, maar ik had nog een boterham dus die at ik met smaak op. Er lag een groep mensen uit te puffen. Geen enkele was van de «vroege vogels»-groep. Hierna de afdaling weer inzetten over het 12-bochten-padwaar beneden een bus stond te wachten die ons naar de parkeerplaats bracht waar mijn auto stond.

Terug naar de oorsprong: Jensine. De herinnering aan haar leeft voort in onder andere deze tocht die dit jaar voor de 13e keer werd georganiseerd. Door in haar voetsporen te gaan begrijp je nog meer wat een tocht Jensine destijds heeft moeten doorstaan. Als je denkt aan de koude van die keer in januari dat zij er liep, de sneeuw en ijsvelden die ze over moest, de kortere lichtdagen, misschien niet de juiste schoenen aan had, vast en zeker geen lange broek aan had, de nodige medische instrumenten en medicijnen met zich mee droeg, dan is de tocht van zaterdag toch eigenlijk peanuts??

Ik reed terug naar Jønsbu; zeer tevreden met mezelf. Vier jaar geleden zei ik tegen mezelf: „Nooit weer!“, maar het is een bijzondere tocht en ik ben blij dat ik hem toch weer opnieuw gelopen heb. Ik had de volgende dag, opmerkelijk genoeg, amper spierpijn of andere klachten.

Op Jordmormarsjen is meer informatie te vinden. En op deze kaart is de route, zoals ik die gelopen heb, ingetekend. Kan even duren eer de hele kaart tevoorschijn komt.

Tot slot een gedicht wat ik onderweg tegenkwam: „Over lopen“:

„Verlies in hemelsnaam niet de lust om te lopen: ik loop elke dag met je mee naar het dagelijkse welbevinden en loop van elke ziekte vandaan; ik ben naar mijn beste gedachtes gelopen en ik ken geen enkele gedachte die zo zwaar is dat men er niet van weg kan lopen. Als je op deze manier loopt, zal het vast gaan.“

Janet